Việc phát hiện và xử lý các sai phép nhằm chỉnh đốn kỷ cương, kỷ luật trên thị phần chứng khoán, hướng tới tiêu chí tăng trưởng thị phần chứng khoán lành mạnh, vững bền. Song qua mỗi vụ việc, cũng có những bài học cần rút ra với các đối tác liên can.
Lòng tham cuốn theo sóng thao túng giá cổ phiếu
Ở vụ án thao túng giá cổ phiếu FLC, giấy má vụ án cho biết, từ ngày 1/9/2016 – 10/1/2022, ông Trịnh Văn Quyết, Chủ tịch Tập đoàn FLC đã lãnh đạo người nhà liên hệ với các tư nhân có quan hệ họ hàng để thành lập 20 doanh nghiệp. Các bị can còn mượn, sử dụng chứng minh quần chúng của 26 người nhà để mở 450 account chứng khoán tại 41 doanh nghiệp chứng khoán; trong ấy, có 120 account mở tại Doanh nghiệp Chứng khoán BOS, 330 account mở tại các doanh nghiệp chứng khoán khác.
Sau nhiều vòng sắm bán, giá cổ phiếu FLC được đẩy lên cao. Tiếp ấy, ông Quyết lãnh đạo các bị can và 1 số người khác đặt lệnh bán 175 triệu cổ phiếu FLC và đã khớp lệnh 74,8 triệu cổ phiếu FLC với giá 22.586 đồng/cổ phiếu, tương đương 1.689 tỷ đồng, mà ko ban bố thông tin trước lúc giao dịch.
Theo Bộ Công an, việc làm của Trịnh Văn Quyết và tòng phạm thu lợi bất lương lúc đầu 975 tỷ đồng. Bộ Công an đã tiếp thu hơn 550 đơn cáo giác hành vi thao túng thị phần của Trịnh Văn Quyết.
Gần giống, từ 5 2014, Trịnh Văn Quyết và tòng phạm làm thủ tục tăng vốn điều lệ khống từ 1,5 tỷ đồng lên 4.300 tỷ đồng, tương ứng 430 triệu cổ phiếu của Doanh nghiệp cổ phần Xây dựng Faros (mã chứng khoán ROS). Lúc 430 triệu cổ phiếu ROS được niêm yết trên sàn chứng khoán, nhóm ông Quyết đã bán ra, thu về 6.412 tỷ đồng và rút tiền mặt để cướp đoạt.
Ở các vụ thao túng giá cổ phiếu nhóm Louis, APEC, mưu mô thường thấy là các nhân vật mở nhiều account, sắm bán chứng khoán chéo để đẩy thanh khoản và giá cổ phiếu lên cao. Sau ấy, lúc nhà đầu cơ trên thị phần bị cuốn vào, họ sẽ thầm lặng bán ra kiếm lời.
Các đại án khiến thị phần rúng động mà cũng là “liều thuốc” để thị phần trái phiếu công ty trở thành sáng tỏ hơn, vững bền hơn.
Ông Vũ Đức Tiến, Giám đốc điều hành Doanh nghiệp Chứng khoán SHS
Dù được cảnh báo rất nhiều lần về sự tăng giá thất thường ở những nhóm cổ phiếu bị thao túng, mà nhiều nhà đầu cơ vẫn dấn thân sắm bán cổ phiếu với cảm giác “thắng béo”. Lý giải điều này, chỉ huy Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) cho rằng, nhà đầu cơ tư nhân vẫn chiếm phần lớn trên thị phần cổ phiếu, dẫn tới giao dịch trên thị phần chứng khoán về căn bản ko bình ổn, chính yếu đi theo tâm lý đám đông.
Nhìn nhận về câu chuyện trên thị phần chứng khoán Việt Nam, ông Kojima Kazunobu, chuyên gia bản vấn của JICA, Tham mưu trưởng Viện Nghiên cứu Daiwa cho rằng, việc phá án thao túng giá cổ phiếu là hành động đáng hoan nghênh. Việt Nam cần giảm thiểu hiện trạng công ty nâng vốn ảo, công ty nhái giả lên sàn, từ ấy tăng lên hiệu suất của chỉ số thị phần, kế bên ấy là cải thiện tính tuân thủ của các công ty niêm yết, đơn vị trung gian như các doanh nghiệp chứng khoán. Sự yếu kém của những đơn vị này góp phần gây ra các hành vi thao túng giá trên thị phần.
Vai trò của các tổ chức trung gian trên thị phần, bao gồm các doanh nghiệp chứng khoán, nhằm bảo đảm tính công bình, hiệu quả và sáng tỏ đã được bàn bạc rất kỹ tại các hội thảo, hội nghị vừa mới đây do UBCK tổ chức. Ông Kojima Kazunobu khuyến nghị, Việt Nam cần phải tăng lên nhận thức và năng lực tuân thủ của các doanh nghiệp chứng khoán. Thông lệ của Nhật Bản và các thị phần đương đại khác Việt Nam nên cân nhắc vận dụng bao gồm: phát huy vai trò của các tổ chức tự quản để tăng cấp các tổ chức trung gian trên thị phần chứng khoán.
Tại Hội nghị Thành viên 5 2023 do Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX) tổ chức gần đây, Chủ tịch UBCK Vũ Thị Chân Phương cũng đề xuất các doanh nghiệp chứng khoán tăng nhanh hơn nữa chất lượng hoạt động và cung ứng dịch vụ trên thị phần.
Bà Phương cũng xem xét các doanh nghiệp chứng khoán cần tăng lên vai trò, tiến hành nghiêm túc theo quy định luật pháp trong vấn đề cung ứng các dịch vụ, thành phầm trên thị phần; cung ứng các dịch vụ đầu cơ trên cơ sở ủy thác của khách, cũng như vấn đề tách bạch account nhà đầu cơ với account tổng.
Luật Chứng khoán 2019 đã quy định rõ về các tuyến giám sát trên thị phần chứng khoán, trong ấy có vai trò rất quan trọng của doanh nghiệp chứng khoán – giám sát tuyến đầu.
Nói về công việc thanh tra, rà soát, xử lý vi phạm trên thị phần chứng khoán, chỉ huy cơ quan điều hành thị phần cũng khẳng định, sẽ tiếp diễn được khai triển quyết liệt. Tính riêng 5 2022, UBCK đã khai triển nhiều đoàn rà soát đối với các mã chứng khoán có tín hiệu giao dịch thất thường; tiến hành phân tách giao dịch đối với các mã chứng khoán, thực hiện tích lũy giấy má, tài liệu liên can các account giao dịch thất thường để tiếp diễn xử lý; cùng lúc, tổ chức khai triển các đoàn thanh tra, rà soát việc tuân thủ luật pháp của các tổ chức, tư nhân tham dự thị phần, bao gồm thanh tra, rà soát theo kế hoạch và rà soát đột xuất.
Lời cảnh tỉnh từ thị phần trái phiếu
Lúc cơ quan Cảnh sát thăm dò, Bộ Công an ra quyết định khởi tố vụ án “Lừa gạt cướp đoạt của cải” xảy ra tại Tập đoàn Tân Hoàng Minh và các tổ chức, đơn vị có liên can, thị phần trái phiếu đã rúng động. UBCK đã ban bố hủy bỏ 9 đợt chào bán trái phiếu từ tháng 7/2021 – 3/2022, với tổng giá trị 10.300 tỷ đồng của Doanh nghiệp TNHH Đầu cơ bất động sản Ngôi Sao Việt, Doanh nghiệp cổ phần Đầu cơ và dịch vụ khách sạn Soleil, Doanh nghiệp cổ phần Cung điện Mùa Đông và các doanh nghiệp liên can thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh do hành vi ban bố thông tin sai sự thực, che đậy thông tin trong hoạt động phát hành trái phiếu riêng biệt.
Ngày 5/4/2022, Tập đoàn Tân Hoàng Minh công bố đang tiến hành kiểm tra lại giấy má các đợt phát hành trái phiếu, trường hợp phải hủy bỏ sẽ hoàn thanh toán cho người dùng. Ngoài ra, hơn 1 5 trôi qua, vụ án chưa được đưa ra xét xử và các nhà đầu cơ vẫn mỏi mòn chờ lấy lại tiền.
Vụ việc tiếp theo đã chính thức khiến thị phần trái phiếu công ty đổ sập. Ngày 7/10/2022, Cơ quan Cảnh sát thăm dò, Bộ Công an khởi tố, bắt tạm giam bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Hội đồng quản trị Doanh nghiệp cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát về tội “Lừa gạt cướp đoạt của cải” và tòng phạm. Kết quả thăm dò xác định các bị can có hành vi gian trá trong việc phát hành, sắm bán trái phiếu để cướp đoạt hàng nghìn tỷ đồng của người dân, công đoạn 5 2018 – 2019.
Sự liên thông giữa thị phần trái phiếu và cổ phiếu, cùng với ảnh hưởng cộng hưởng từ thị phần nước ngoài đã gây ra những cú sụt giảm thất kinh trên thị phần chứng khoán hồi tháng 11/2022, cực điểm là ngày 16/11/2022 lúc VN-Index giảm còn 870 điểm, mất gần 40% so với mức đỉnh đạt được hồi tháng 4 cùng 5.
Quả bom trái phiếu Vạn Thịnh Phát phát nổ đã phơi bày những vấn đề trên thị phần trái phiếu công ty, kích hoạt hàng loạt gian khổ trên thị phần vốn. Cho tới hiện tại, tỉ lệ nợ xấu trên thị phần trái phiếu công ty (loại bỏ nhóm nhà băng) đã lên đến hơn 20%, theo thống kê của FinnRating. Nhiều công ty “vung tay quá trán”, đầu cơ tràn lan bằng các đồng bạc huy động quá dễ dãi, nay lâm vào nợ nần chồng chất, chưa biết lúc nào thoát ra.
Ông Vũ Đức Tiến, Giám đốc điều hành Doanh nghiệp Chứng khoán SHS cho rằng, các đại án khiến thị phần rúng động mà cũng là “liều thuốc” để thị phần trái phiếu công ty trở thành sáng tỏ hơn, vững bền hơn. Qua các vụ việc, nhà đầu cơ có thể bình chọn được chất lượng tổ chức phát hành, chất lượng tổ chức tham vấn, đầu cơ có phận sự hơn.
Luật sư Trương Thanh Đức lúc nói về các đại án cũng cho rằng, bất cứ công ty nào vi phạm phải xử lý rất nặng. Điều hướng đến là xây dựng được 1 thị phần sáng tỏ, ở ấy, cái gì tốt, cái gì xấu đều được phơi ra, để nhà đầu cơ có được thông tin và dựa trên cơ sở ấy, họ có thể ra được quyết định đầu cơ đúng mực.
